بازار؛ گروه آب و انرژی: مشکل ناترازی انرژی یکی از مهم‌ترین مشکلات سال‌های گذشته و یکی از بحران‌های پیش‌روی کشور است. مشکلی که در سال جاری بیش از سال‌های گذشته گریبان صنعت کشور را گرفت؛ به‌طوری که در تابستان سال جاری ابتدا مقرر شد یک روز در هفته برق شهرک‌های صنعتی مطابق برنامه قطع شود، اما گزارش‌ها حاکی از این است که در برخی شهرک‌ها قطعی برق به سه روز در هفته هم رسیده است. بسیاری از مسولین دولتی رشد مزارع استخراج رمز ارز را یکی از دلایل اصلی ناترازی ها عنوان می کنند؛ اما عده‌ای عقب‌ماندگی وزارت نیرو در تولید برق را به دلیل کمبود منابع مالی و مشکلات ناشی از تحریم، عامل کمبود برق عنوان می‌کنند. اما علت هرچه باشد، بسیاری از کارشناسان معتقدند بهترین راه‌حل برای خروج از این وضعیت در شرایط فعلی، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است. اما مشکل اینجاست که همچنان سیاست گذاری های اشتباه ها و دخالت های دولت در این حوزه همچنان ادامه دارد.
این همان نکته ای است که حمیدرضا صالحی رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران هم بدان اشاره می کند. او با بیان اینکه از گذشته عبرت نمی گیریم و همچنان به سیاست گذاری های اشتباه ادامه می دهیم، گفت: ما سال ۱۴۰۲ گذشته اعلام کردیم که امسال حداقل ۱۷ هزار مگاوات ناترای داریم و مورد اعتراض واقع شدیم اما دیدیم که در تابستان کسری برق به ۲۰ هزار مگاوات هم رسیدیم. برای سال ۱۴۰۴ قطعا حدود ۲۵ هزار مگاوات کسری داریم و این بدان معناست که حدود یک‌سوم نیاز برق کشور را نمی‌توانیم؛ تامین کنیم. پیش بینی من این است که تابستان سختی در راه است.
این کارشناس حوزه انرژی معتقد است که دولت دنبال بدست آوردن جای بخش خصوصی است؛ به همین دلیل مدام بخش خصوصی را ناکارآمد نشان می دهد. طبیعی است که در چنین شرایطی که خبری از حمایت نبوده و حتی در برخی موارد از سوی دولت سنگ اندازی می شود، بخش خصوصی هم نحیف و لاغر شده و قدرت گذشته را نخواهد داشت.
متن کامل گفتگوی بازار با حمیدرضا صالحی رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران را در ادامه می خوانید:
*پیش بینی ها از افزایش متوسط دما در سال آینده و کاهش بارندگی ها حکایت می کند. به نظر شما چه مشکلاتی در حوزه تامین برق در ۱۴۰۴ شاهد خواهیم بود؟
ما سال ۱۴۰۲ گذشته اعلام کردیم که امسال حداقل ۱۷ هزار مگاوات ناترای داریم و مورد اعتراض واقع شدیم اما دیدیم که در تابستان کسری برق به ۲۰ هزار مگاوات هم رسیدیم. برای سال ۱۴۰۴ قطعا حدود ۲۵ هزار مگاوات کسری داریم و این بدان معناست که حدود یک‌سوم نیاز برق کشور را نمی‌توانیم؛ تامین کنیم. پیش بینی من این است که تابستان سختی در راه است. چرا که در نه تنها در زمینه افزایش ظرفیت اقدامات خاصی انجام نشده بلکه در زمینه بهینه سازی و مدیریت مصرف هم عملکرد قابل قبولی را از دولت ندیدیم. جدای از این به دلیل کسری شدید آب و خشکسالی شدیدی که در پیش داریم در عمل امکان استفاده از نیروگاه های برق آبی هم وجود ندارد.
متاسفانه اقتصاد مریض برق باعث رشد شدت مصرف انرژی شده است. جدای از این صنایع در دهه گذشته کشور به سمت بخش هایی رفتند که مصرف بالایی دارند. به جای اینکه روی حوزه‌های استفاده از تکنولوژی روز تمرکز کنیم روی حوزه‌های پرمصرف برق سرمایه‌گذاری کردیم و نفع سوبسید برق نیز به جیب این صنایع پرمصرف رفته است
*با این اوصاف تنها راه کار کوتاه مدتی که برای دولت باقی مانده مدیریت مصرف است. تا چه اندازه می توان با تکیه بر مدیریت مصرف از شدت بحران کاست؟ چطور می توان مردم را مجاب به کاهش مصرف کرد؟
اعتقاد من بر این است که در شرایط امروز مدیریت مصرف به مراتب مهم‌تر از افزایش تولید است برق کالای وابسته به سوخت است نیاز به سرمایه‌گذاری درحوزه صنعت نفت و گاز بیشتر از ارقامی است که در صنعت برق مورد نیاز است و کشور به دلیل شرایط تحریمی و اقتصادی اصلا امکان اینکه این حوزه را توسعه دهد که نفت و گاز وجود داشته باشد که نیروگاهی روشن شود؛ ندارد. در نتیجه به نظر می‌رسد عاقلانه‌ترین کار تمرکز روی کنترل مصرف است.
به نظر من به جای واردات فرآورده‌های نفتی که سوزانده می‌شود محوریت بر این باشد که روی بعد مصرف تمرکز کنیم، سیستم تامین انرژی در منازل اصلاح شود، در حوزه روشنایی و مصرف برق اقدامات جدی صورت گیرد صنایع پرمصرف بدنبال راه‌حل‌هایی بروند که مصرف را کم کنند. متاسفانه اقتصاد مریض برق باعث رشد شدت مصرف انرژی شده است. جدای از این صنایع در دهه گذشته کشور به سمت بخش هایی رفتند که مصرف بالایی دارند. به جای اینکه روی حوزه‌های استفاده از تکنولوژی روز تمرکز کنیم روی حوزه‌های پرمصرف برق سرمایه‌گذاری کردیم و نفع سوبسید برق نیز به جیب این صنایع پرمصرف رفته است.
*البته دولت برای جبران کسری برق به سراغ توسعه انرژی های تجدید پذیر رفته طوری که آقای علی آبادی وزیر نیرو مدعی است که تا پایان دولت چیزی حدود ۴۰ هزار مگاوات به ظرفیت این حوزه افزوده خواهد شد. به نظر شما تا چه اندازه این اهداف دست یافتنی است؟
بر اساس پیش بینی های صورت گرفته از سوی ساتبا تا سال آینده حداکثر ۳ هزار الی ۳۵۰۰ مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور افزوده خواهد شد. دست یافتن به چنین توسعه ای در حوزه انرژی های تجدید پذیر در دولت چهاردهم خیلی سخت به نظر می رسد. ضمن اینکه پیش از این نیز هدف گذاری هایی در این حوزه صورت گرفته بود اما محقق نشده بود. حالا هم اگر می خواهیم بحران انرژی را حل کنیم باید به دنبال اصلاح سیاست گذاری ها باشیم.
*به نظر شما آیا سیاست گذاری ها اصلاح شده است؟ رویکرد دولت چهاردهم در مقابل بخش خصوصی و افزایش ظرفیت نیروگاه ها تا چه اندازه نسبت به دولت های قبلی تغییر نکرده است؟
چنین رویکردی را ما در بخش خصوصی ملاحظه نمی کنیم و همچنان بسیاری از سیاست گذاری های اشتباه ادامه دارد. جدای از این نگرانی های دیگری هم در مسیر توسعه انرژی های تجدید پذیر وجود دارد.
مشکل اینجاست که دولت ها و حاکمیت از گذشته درس نمی گیرند و کارهای اشتباه خود را دوباره تکرار می کنند. همگی به خوبی می دانیم که کار دولت ها بستر سازی، رگلاتوری و ایجاد رقابت است اما متاسفانه همچنان به دنبال دخالت در بازار، نیروگاه سازی و قیمت گذاری است. برخلاف آنچه که ادعا می شد دولت ها شروع به اجرای پروژه ها کرده و به نوعی در زمینه های بهره برداری هم ورود کرده اند. جالب اینجاست دولت به دنبال واردات تجهیزات و ساخت نیروگاه است
به عنوان مثال اینکه دولت خودش به جای بخش خصوصی در حوزه واردات ورود کرده یا اینکه همچنان به دنبال نیروگاه سازی و بهره برداری از آنها باشد. متاسفانه همچنان احساس می شود که دولت دنبال این است که جای بخش خصوصی را بدست آورد؛ به همین دلیل مدام بخش خصوصی را ناکارآمد نشان می دهد. طبیعی است که در چنین شرایطی که خبری از حمایت نبوده و حتی در برخی موارد از سوی دولت سنگ اندازی می شود، بخش خصوصی هم نحیف و لاغر شده و قدرت گذشته را نخواهد داشت.
مشکل اینجاست که دولت ها و حاکمیت از گذشته درس نمی گیرند و کارهای اشتباه خود را دوباره تکرار می کنند. همگی به خوبی می دانیم که کار دولت ها بستر سازی، رگلاتوری و ایجاد رقابت است اما متاسفانه همچنان به دنبال دخالت در بازار، نیروگاه سازی و قیمت گذاری است. برخلاف آنچه که ادعا می شد دولت ها شروع به اجرای پروژه ها کرده و به نوعی در زمینه های بهره برداری هم ورود کرده اند. جالب اینجاست دولت به دنبال واردات تجهیزات و ساخت نیروگاه است. من بارها و بارها اعلام کردم که دولت نباید رقیب بخش خصوصی شود اما متاسفانه گوش کسی بدهکار نیست.
*اما دولت مدعی است که تنها در حوزه هایی که بخش خصوصی حاضر به ورود به آنها نشده، دخالت می کند. آیا این استدلال درستی برای دولتی کردن صنعت برق است؟
نه اینطور نیست. حتی اگر بخش خصوصی قدرت و توانایی مالی لازم را نداشته باشد، دولت باید از آنها حمایت کند. چطور است که دولت برای خود منابع مالی دارد اما پای حمایت از بخش خصوصی که به میان می آید می گوید که پول نداشته و دچار محدودیت منابع مالی است.
بر اساس گزارش اتاق بازرگانی تهران در انتهای سال ۲۰۲۳ حدود ۸۷ درصد از برق ایران به وسیله گاز طبیعی تامین شده و مشارکت منابع تجدیدپذیر کمتر از پنج درصد بوده که باد و خورشید حدود یک درصد سهم داشتند، در حالی که میانگین جهانی مشارکت آنها بالاتر از ۱۳ درصد است
*به نظر شما تا چه میزان از ناترازی انرژی در ایران را می توان با تکیه بر انرژی های تجدید پذیر تامین کرد؟
بر اساس گزارش اتاق بازرگانی تهران در انتهای سال ۲۰۲۳ حدود ۸۷ درصد از برق ایران به وسیله گاز طبیعی تامین شده و مشارکت منابع تجدیدپذیر کمتر از پنج درصد بوده که باد و خورشید حدود یک درصد سهم داشتند، در حالی که میانگین جهانی مشارکت آنها بالاتر از ۱۳ درصد است. اما ایران در حالی حوزه انرژی خود را به نوعی به گاز وابسته کرده که ما ظرفیت بسیاری بالایی در حوزه انرژی های تجدید پذیر داریم و خیلی راحت می تواند کسری موجود در کشور را از این محل جبران کند. اما ابتدا باید دید که آیا عزم و اراده لازم برای حل این بحران در دولت وجود دارد یا خیر.
